نکات مهم در رابطه با ارتودنسی دندان

نکات مهم در رابطه با ارتودنسی دندان

نکات مهم در رابطه با ارتودنسی دندان

ارتودنسی یکی از رشته های تخصصی دندانپزشکی است که به ردیف کردن دندان های نامرتب و اصلاح روابط غلط فکین (مثل جلو یا عقب بودن فک بالا و پائین نسبت به هم ) می پردازد. متخصص ارتودنسی ابتدا مقطع دندانپزشکی عمومی را به مدت شش سال می گذراند و تحت عنوان جراح-دندانپزشک فارغ التحصیل می شود؛ سپس مقطع تخصصی ارتودنسی را به مدت سه الی چهار سال می گذراند و تخصص لازم جهت درمان انواع ناهنجاری های دندانی و فکی را کسب می کند . برای اطمینان از تخصص درمانگر خود می توانید در سایت نظام پزشکی https://irimc.org/SearchDoctor/?Lang=FA&Lang=FA، در قسمت “خدمات “ ، گزینهٔ “جستجوی پزشک “ را انتخاب کنید و نام وی را در قسمت “رشتهٔ تخصصی “ ؛ تحت عنوان “تخصص ارتودانتیکس “ جستجو نمائید.

رعایت بهداشت در درمان ارتودنسی

جهت رعایت بهداشت در درمان ارتودنسی ثابت، سه وسیلهٔ اصلی مورد نیاز می باشد که عبارتند از :

• مسواک ارتودنسی (orthodontic brush)
• مسواک بین دندانی (interdental brush)
• نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا سوپر فلاس (super floss)

مسواک ارتودنسی (orthodontic brush)

نحوهٔ استفاده از مسواک ، در بیماران ارتودنسی ثابت ، نسبت به افرادی که در دهان خود دستگاه ارتودنسی ثابت ندارند متفاوت است. در حالت عادی ، حرکت مسواک به شکل چرخش کلید داخل قفل ، و از سمت لثه بطرف لبهٔ دندان ، صورت میگیرد و توصیه میشود که بصورت افقی مسواک نزنند ؛ اما بیمارانی که بر روی دندان های خود ارتودنسی ثابت دارند ، به خاطر وجود سیم بر روی دندانها ، مجبورند بصورت افقی مسواک بزنند تا بتوانند بالا و پایین سیم را تمیز کنند ولی نیروی مسواک زدن باید سبک باشد و از مسواک نرم (soft) یا متوسط (medium) استفاده کنند ؛ و مسواک سخت (hard) استفاده نشود .حرکت مسواک در بیماران ارتودنسی بصورت افقی ، با زاوبه ۴۵ درجه نسبت به سطح دندان در بالا و پائین براکت و با نیروی سبک صورت می گیرد.

در صورتی که مسواک ارتودنسی در دسترس نباشد می توان از مسواک معمولی استفاده کرد ، زیرا مسواک ارتودنسی و مسواک معمولی اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند.

مسواک بین دندانی (interdental brush)

این مسواک ها نوک باریکی دارند مانند شیشه شور ، که بیمار می تواند به وسیلهٔ آن ، پشت سیم را تمیز کند. مسواک ارتودنسی فقط بالا و پایین براکت ها را تمیز می کند و به پشت سیم ها دسترسی ندارد ، که توسط مسواک بین دندانی می توان این بخش ها را تمیز کرد.

نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا سوپر فلاس (super floss)

وسیلهٔ دیگری که در بهداشت دهان و دندان در ارتودنسی بسیار مهم است ، نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا “سوپر فلاس “ می باشد. بیماران حتما باید نقاط تماس بین دندان ها را با نخ دندان تمیز کنند. اگر نخ دندان مخصوص ارتودنسی در دسترس نبود ، می توانند نخ دندان معمولی را با کمک” فلاس تریدر” از زیر سیم عبور دهند و نخ بکشند. بیشتر پوسیدگی های دندانی در نقطه تماس دندان ها به وجود می آید و به دلیل استفاده نکردن از نخ دندان می باشد. در سال های اخیر دستگاهی به نام “ واترپیک” به بازار آمده است که جایگزین مناسبی برای نخ دندان می باشد. واترپیک آب را با فشار بین دندان ها می فرستد که باعث می شود پلاک میکروبی و ذرات غذایی از بین دندان ها خارج شود. بیمارانی که استفاده از نخ دندان برای آنها دشوار است ، می توانند از واترپیک استفاده کنند.

به جای سوپر فلاس می توان از نخ دندان معمولی به همراه فلاس تریدر(floss threader)هم استفاده کرد. نوک سوزنی شکل فلاس تریدر کمک می کند که بتوان نخ دندان معمولی را از زیر سیم به راحتی عبور داد. همچنین به جای سوپر فلاس از دستگاه واتر پیک (waterpik) می توان استفاده کرد. این دستگاه ، آب را با فشار بین دندان ها می فرستد و پلاک های میکروبی و ذرات غذایی را خارج می کند.

دهانشویه فلوراید

علاوه بر سه وسیلهٔ اصلی رعایت بهداشت در ارتودنسی ثابت، که در بالا به آن اشاره شد ؛ از دهان شویه های حاوی فلوراید هم بعنوان وسیلهٔ کمکی ، برای کاهش احتمال پوسیدگی دندان میتوان استفاده کرد . استفاده از این دهان شویه ها بر حسب نوع آن ، بصورت روزانه یا هفتگی می باشد. باید توجه داشت که مسئلهٔ اصلی در رعایت بهداشت دهان ، عدم وجود ذرات مواد غذایی در اطراف دندان هاست و تمیز کردن دهان بوسیلهٔ عوامل مکانیکی ، یعنی مسواک و نخ دندان ، نقش اصلی را دارد و عوامل شیمیایی مثل دهان شویه و حتی خمیر دندان ، نقش فرعی و کمکی دارند ؛ بنابراین استفاده از دهان شویه هیچگاه جایگزین استفاده از نخ دندان و مسواک نخواهد شد. بیماران می توانند شب ها بعد از زدن مسواک و استفاده از نخ دندان، یک پیمانه دهانشویه فلوراید را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان خود بچرخانند و تا ۳۰ دقیقه دهان را با آب شستشو نکنند. همانطور که قبلا ذکر شد، عامل اصلی جلوگیری از پوسیدگی دندان، تمیز کردن مکانیکی اطراف دندان به وسیله مسواک و نخ دندان می باشد و استفاده از دهانشویه فلوراید جایگزین مناسبی برای مسواک و نخ دندان نمی باشد.

نکات مهم در ارتودنسی

•  مراجعهٔ منظم در وقت های تعیین شده، در پیشرفت روند درمان و جلوگیری از طولانی شدن بی مورد درمان بسیار مهم است. عدم حضور به موقع در وقت های تعیین شده، علاوه بر طولانی شدن درمان، در بعضی از موارد می تواند منجر به آسیب به دندان ها، حرکتهای دندانی ناخواسته، و از دست رفتن فضای حاصل از کشیدن دندان شود.
•  انجام دقیق دستورات درمانی متخصص ارتودنسی، در جلوگیری از طولانی شدن درمان، بدست آوردن نتیجهٔ درمانی مورد نظر و جلوگیری از برگشت نتایج درمان بسیار مؤثر است. در برخی از موارد به بیماران کش هایی داده می شود که لازم است از آنها به نحو احسن استفاده شود تا نتیجهٔ مطلوب از درمان بدست آید. همچنین ممکن است برای بیمار، دستگاههای خارج دهانی مانند فیس مسک (face mask) و هدگیر (head gear) و یا پلاکهای داخل دهانی پیچدار یا بدون پیچ تجویز شود که لازم است دقیقا طبق توصیهٔ متخصص ارتودنسی از این دستگاهها استفاده شود تا نتیجهٔ مورد نظر بدست آید.
• حرکت دندان در استخوان فک یک روند التهابی دارد و همراه است با درد و لقی ؛ بنابراین اگر پس از ویزیت ارتودنسی، بیمار در دندان های خود احساس لقی و درد نمود ، نباید نگرانی داشته باشد و این امر طبیعی است ؛ ممکن است بیمار تا یک هفته در دندانها ، احساس درد داشته باشد که به خصوص در دو سه روز اول این درد شدیدتر است. اگر درد در حدی بود که لازم بود از مسکن استفاده شود ، استامینوفن یا استامینوفن کدئین توصیه میشود . مسکن های دیگر مانند بروفن، ژلوفن و مفنامیک اسید بهتر است استفاده نشود زیرا سرعت حرکت دندان را کم می کند.

نگه دارنده دندان بعد از ارتودنسی

در خاتمه درمان ارتودنسی زمانی که براکت ها از روی دندان برداشته شدند، برای حفظ نتیجه درمان و جلوگیری از برگشت بی نظمی، به بیمار نگهدارنده داده می شود که استفاده صحیح از این نگهدارنده ها توسط بیمار، نقش اساسی در حفظ نتایج درمان و جلوگیری از برگشت بی نظمیهای دندانی دارد. نگهدارنده ای که برای حفظ نتیجهٔ درمان تجویز می شود می تواند به دو صورت ثابت و یا متحرک باشد. نگهدارنده های ثابت معمولا تشکیل شده از یک سیم که پس از خاتمهٔ درمان ارتودنسی بوسیلهٔ کامپوزیت ( مادهٔ همرنگ دندان ) در پشت دندان ها چسبانده می شود تا نظم دندان ها حفظ شود و به صورت تمام وقت در دهان بیمار قرار دارد و بیمار نمی تواند آنها را از دهان خارج کند. برای مراقبت از این نوع نگهدارنده، لازم است که بیمار از خوردن غذاهای سفت اجتناب کند و اطراف آن را به شکل صحیح تمیز نماید. نگهدارنده های متحرک، خود به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول، نگهدارنده های متحرک پلاستیکی، به نام پلاک های هالی (Hawley) هستند که حاوی سیم می باشند و گروه دوم، نگهدارنده های متحرک شفاف و تلق مانند هستند به نام اسیکس (Essix) . هر دو گروه نگهدارنده های متحرک، توسط بیمار قابل گذاشتن و برداشتن هستند و عمدتا در طول شب از آنها استفاده می شود. نگهدارنده های متحرک باید در زمان غذا خوردن، استحمام، استخر و باشگاه از دهان خارج شوند . استفادهٔ صحیح از این نوع نگهدارنده مستلزم نظم و استمرار در استفاده از دستگاه و مراقبت جهت جلوگیری از شکستن و گم شدن آن است .

نوع نگهدارنده ای که برای بیمار تجویز می شود و مدت زمان استفاده از آن، بستگی دارد به ویژگی های بی نظمی اولیه و شرایط بیمار که بر اساس آن، ارتودنتیست تصمیم می گیرد چه نوع نگهدارنده ای را برای بیمار تجویز نماید.

در مواردی که براکت جدا شده از دندان، هنوز به سیم متصل است، موارد زیر را تا زمان ویزیت ارتودنسی رعایت کنید:

• برای کاهش خطر ایجاد پوسیدگی در زیر براکت، علاوه بر رعایت بهداشت، از دهان شویهٔ حاوی فلوراید استفاده نمائید.
• از انداختن کش های بین فکی بر روی براکتی که شل شده خودداری کنید و براکت را دستکاری نکنید .
• برای جلوگیری از جابجایی یا چرخش براکت شل شده، بر روی آن، موم مخصوص ارتودنسی قرار دهید.
• از غذاهای نرم استفاده کنید و از مصرف خوراکی های چسبنده مثل شکلات های تافی و آدامس خودداری کنید.

مراقبت های دوران ارتودنسی دندان

ارتودنسی هم مانند دیگر درمان های تخصصی دندانپزشکی، مراقبت های خاص خود را نیاز دارد که با رعایت هر چه بیشتر این نکات، می توان به بهتر شدن نتیجه درمان کمک شایانی کرد. این مراقبت ها عبارتند از:

• نخوردن غذای سفت در طول درمان ارتودنسی ثابت: غذاهای سفت باعث کنده شدن براکت ها (نگین های روی دندان) و طولانی شدن درمان و آسیب به دندان ها می شود.
• رعایت دقیق بهداشت:  دستگاه ارتودنسی ثابت باعث افزایش گیر غذایی در اطراف دندان ها می شود و در صورت عدم رعایت دقیق بهداشت، در انتهای درمان، پوسیدگی و لکه های بدرنگ بر روی دندان ها ایجاد می شود .
• مراجعهٔ منظم در وقت های تعیین شده: عدم حضور به موقع در وقت های تعیین شده می تواند موجب آسیب به دندان ها، حرکت های ناخواسته و طولانی شدن درمان شود.
• انجام دقیق دستورات درمانی متخصص ارتودنسی: در صورت عدم انجام دقیق این دستورات (مانند استفاده از کش های بین فکی، هدگیر، پلاک های متحرک و … ) علاوه بر طولانی شدن درمان ، نتیجهٔ مورد نظر هم بدست نخواهد آمد و یا آنکه نتایج درمان از دست خواهد رفت .
• اجتناب از خورکی های سفت در طی درمان ارتودنسی فوق العاده در پیشرفت درمان اهمیت دارد زیرا کنده شدن براکت ها باعث طولانی شدن درمان و در برخی از مواردی، آسیب به دندان می شود. لازم است از خوردن نان های خشک، بلال و ته دیگ اجتناب شود و گوشت از استخوان با دندان جدا نشود. از گاز زدن ساندویچ خودداری شود و ساندویچ با دست تکه شود. سیب و میوه های سفت با چاقو بصورت قطعات نازک برش شود و هستهٔ میوه ها را با دندان جدا نکنند (هستهٔ میوه ها با چاقو جدا شود ).

چند نکته دیگر :

• پس از چسباندن براکت ها ( نگین های ارتودنسی ) لازم است که بیمار تا سه روز، به خصوص ۲۴ ساعت اول، از خوراکی هایی که دارای رنگ زیاد هستند اجتناب کند تا دندان هایش رنگ نگیرند( مثل چای ، قهوه ، نوشابه ، سبزیجات ، کاکائو ، آب هویج ، سس کچاپ و …) .
• در طول دوره درمان ، ممکن است زخم هایی توسط براکت ها بر روی لب و گونه ایجاد شود که در این صورت لازم است بیمار بهداشت دهان خود را به طور کامل رعایت کند (مسواک و نخ مرتب)، دهان را با آب نمک رقیق شستشو دهد و روی براکتی که موجب زخم شده را با موم هایی که متخصص ارتودنسی در اختیارش قرار داده بپوشاند تا در زمان ویزیت، این مشکل توسط ارتودنتیست بررسی شود. در صورتی که موم ارتودنسی در اختیار بیمار نبود، می تواند از پنبه یا آدامس به جای آن استفاده نماید .
• جدا شدن براکت میتواند موجب برگشت بی نظمی دندان ها و طولانی شدن درمان گردد ولی الزاما تمام موارد کنده شدن براکت، جزء موقعیت های اورژانس ارتودنسی محسوب نمی شوند. اگر براکت آسیب دید یا شل شد، به متخصص ارتودنسی خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم ، وقت خارج از نوبت برای شما در نظر گرفته شود. در صورتی که براکت یا تیوب آخرین دندان جدا شده و انتهای آزاد سیم باعث آزردگی مخاط دهانتان می شود و دسترسی سریع به ارتودنتیست امکانپذیر نیست، میتوانید بوسیلهٔ ناخن گیر و با احتیاط ، انتهای آزاد سیم را قطع کنید و یا به کمک پاک کن مداد ، انتهای آزاد سیم را در جهت دور از مخاط خم کنید و با رعایت بهداشت و استفاده از دهان شویهٔ ضدعفونی کنندهٔ فاقد الکل یا آب نمک رقیق، از ایجاد التهاب در مخاط دهان جلوگیری کنید.